2024
januari 2024 - Leerkrachten in het regulier onderwijs blijken vaak behoefte te hebben aan ondersteuning voor leerlingen met een vermoeden van een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Om daaraan tegemoet te komen heeft Koninklijke Auris de Taalexpress ontwikkeld.
In 23 korte video’s beantwoordt een ambulant dienstverlener vragen van leerkrachten en geeft hun praktische tips voor in de klas.
De filmpjes richten zich op leerkrachten van groep 1 tot en met groep 4.
De adviezen van de ambulant dienstverlener zijn evidence informed, dat wil zeggen dat ze gebaseerd zijn op kennis vanuit de praktijk en wetenschappelijk onderzoek.
De video’s zijn voor iedereen toegankelijk op de website van Auris. De leerkracht kiest een video op basis van de hulpvraag en bekijkt deze wanneer het uitkomt. Auris Taalexpress kan altijd worden gebruikt, ook zonder een arrangement van Auris.
In elke video staat een hulpvraag van een leerkracht uit het regulier onderwijs centraal. Een ambulant dienstverlener gaat in op de vraag. Heeft de leerkracht bijvoorbeeld het gevoel het kind niet goed te begrijpen. Of het idee dat de leerling de instructie niet volgt?
Een video bespreekt de basishouding van de leerkracht voor leerlingen met een vermoeden van TOS. Het gaat bijvoorbeeld om spreektempo en woordkeuze. De algemene en snel toepasbare tips zijn niet alleen voor deze leerlingen geschikt maar ook andere kinderen kunnen ervan profiteren.
Auris doet regelmatig onderzoek om de dienstverlening te verbeteren en zet hierbij ook innovatie in. Auris constateert dat er soms veel tijd zit tussen het moment van signaleren van talige problemen door de leerkracht en het ontvangen van hulp van Auris. Met de Auris Taalexpress deelt Auris kennis op een innovatieve en laagdrempelige manier. Zo kunnen leerkrachten meteen aan de slag met de adviezen voor het onderwijs aan leerlingen met taalproblemen.
februari 2024 - Portugal is een inspirerend Europees voorbeeld als het gaat om inclusief onderwijs. Dat blijkt uit een verslag van het platform Naar Inclusiever Onderwijs, negen samenwerkingsverbanden po en vo en het ministerie van Onderwijs die een werkbezoek aan Portugal hebben afgelegd.
Vanaf 2008 heeft Portugal inclusief onderwijs verankerd in hun wetgeving. Onder inclusief onderwijs verstaan de Portugezen dat ieder kind naar de school gaat die óf het dichtst bij hun woonadres is, óf het dichtst bij het werkadres van hun ouders.
Portugal heeft de scholen voor speciaal onderwijs omgevormd tot expertisecentra en het overgrote deel van de leerlingen is toen teruggeplaatst in het regulier onderwijs, tezamen met hun docenten. Dat besluit was zorgvuldig tot stand gekomen doordat de toenmalige staatssecretaris in alle regio's met veel scholen in gesprek ging over wat er nodig was in het onderwijs.
Inclusieve (reguliere) scholen zijn zo ingericht dat zij vrijwel alle kinderen kunnen bieden wat zij nodig hebben. De scholen werken samen binnen clusters 0-18+ en daardoor zijn alle onderwijs- en opvangvoorzieningen op elkaar afgestemd. Scholen hebben sterke multidisciplinaire teams. Daarnaast nemen scholen de samenwerking met ouders zeer serieus.
Het Portugese ministerie van Onderwijs speelt een belangrijke rol bij het realiseren van inclusief onderwijs. Zo draagt werkelijk iedere medewerker van het ministerie dezelfde inclusieve boodschap uit.
De onderwijsinspectie heeft, naast een inspecterende taak, ook een belangrijke ondersteunende taak naar scholen. Zij gaan met scholen in gesprek over het proces naar meer inclusie en de onderwijskwaliteit die hierbij nodig is.
2023
Als je wacht op ideale randvoorwaarden start je nooit
december 2023 - Het magazine van VOS/ABB besteedt in twee artikelen aandacht aan inclusiever onderwijs. Op openbare basisschool De Toermalijn in Bavel zitten leerlingen met een verstandelijke beperking gewoon in de reguliere klas. Voor extra ondersteuning of hulp gaan ze een deel van de dag naar de parelklas.
Parelklas-leerkracht en intern begeleider Petra Leermakers is trots op haar leerlingen én op haar collega’s die er met elkaar voor zorgen dat deze leerlingen iedere dag, daar waar het kan, meedoen in de reguliere groep. ‘Alle leerkrachten krijgen vanuit de parelklas handvatten hoe zij in hun eigen groep met deze leerlingen kunnen omgaan, bijvoorbeeld qua leerstof. Als ze ergens tegenaan lopen, kunnen ze altijd terecht bij Petra of haar collega-leerkracht Suzanne. Voor leerkrachten maakt dat een heel groot verschil, ze weten dat ze er nooit alleen voor staan', zegt Leermakers.
Directeur Jory Vos van De Toermalijn vult aan: ‘Als ik kijk naar passend onderwijs, vind ik dat er wel heel makkelijk wordt gezegd: voor alle kinderen moet er een plek zijn in de reguliere klas. Maar als je 24 kinderen in de klas hebt, van wie er drie ADHD hebben, twee dyslexie, eentje dyscalculie en ook nog een kind met een verstandelijke beperking, dan kun je dat natuurlijk nooit in je uppie rooien. Met de normale middelen voor passend onderwijs kun je niet organiseren dat er altijd iemand naast de leerkracht staat. Met de aanvullende middelen die wij krijgen, onder meer vanuit het samenwerkingsverband, lukt dat wel. Het is een unicum dat wij deze klas hebben, voor de kinderen is dit zo mooi. Dit is écht inclusief onderwijs!’.
In het tweede artikel maakt Dolf van Veen de stand van zaken op. Volgens hem is de route naar inclusief onderwijs voor iedere school en regio anders, maar er valt veel van elkaar te leren. Het ondersteuningsprogramma van het platform leverde niet alleen inzicht op in de variatie in aanpakken, maar ook in de werkzame bestanddelen ervan en in de randvoorwaarden voor schoolontwikkeling en opschaling van initiatieven.
Binnen het platform staat de ondersteuning van schoolontwikkeling centraal. ‘Binnen de scholen moet het gebeuren’, benadrukt Van Veen. ‘Alles begint met een visie op inclusief onderwijs en waar het voor staat: onderwijs voor iedereen; toegankelijke scholen waarin iedereen kan participeren en resultaten kan boeken. (...) ‘Het belangrijkste is dat je begint. Als je wacht op ideale randvoorwaarden start je nooit.’
november 2023 - Jongeren INC van FNO organiseerde op 2 november het evenement 'Samen is leuker'. Het doel van de bijeenkomst was het overdragen van het stokje van Jongeren INC aan JongPIT, met een manifest vanuit het perspectief van jongeren met chronische aandoeningen of beperkingen.
Het FNO-programma Jongeren INC heeft in vier jaar tijd veel in gang gezet om een inclusieve samenleving dichterbij te brengen voor én met jongeren met een chronische aandoening of beperking. Het platform Naar Inclusiever Onderwijs heeft in dit kader de ontwikkeling naar een inclusieve(re) onderwijspraktijk in het po en vo gestimuleerd, inzichten verschaft en (ondersteunende) activiteiten georganiseerd.
Naast onder meer een tweegesprek over het opheffen van blokkades in de samenleving, een key-note lezing over de essentie van geluk, een paneldiscussie en een muzikaal intermezzo over inclusie, werd het manifest 'Voor ons, met ons' gepresenteerd. Het werd aangeboden aan organisaties en personen, onder wie Lisa Westerveld (Tweede Kamerlid GroenLinks-PvdA) en Laurentien van Oranje.
Het manifest benadrukt de kracht van een inclusieve samenleving en het belang van de stem van jongeren en bevat ook een stevige bijdrage over inclusief onderwijs.
maart 2023 - Minister Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) heeft in maart 2023 de "Contouren werkagenda Route naar inclusief onderwijs 2035" naar de Tweede Kamer gestuurd.
In het document is de ambitie vastgelegd dat leerlingen en hun ouders in 2035 dichtbij huis een school kunnen kiezen die bij ze past en waar de jongere zich thuis voelt. Iedere leerling moet zich naar zijn of haar mogelijkheden kunnen ontwikkelen. Alle leerlingen (met en zonder extra ondersteuningsbehoefte) leren en spelen samen in dezelfde klas.
Voorwaarden daarvoor zijn dat: leraren dan voldoende zijn toegerust om les te kunnen geven aan een diverse groep; ondersteuning en expertise vanuit het gespecialieerd onderwijs; de jeugdhulp en zorg beschikbaar zijn voor leerlingen en leraren; en het gespecialiseerd onderwijs beschikbaar blijft voor leerlingen die intensievere ondersteuning nodig hebben.
Wiersma meldt dat het komende jaar (2023-2024) wordt gebruikt om samen met alle betrokken partijen een verdere invulling en concretisering te geven aan de werkagenda.
november 2023 - Het NCOJ heeft een leergang voor schoolleiders in het primair onderwijs ontwikkeld. Deze leergang wordt in samenwerking met de AVS Academie vanaf mei 2024 aangeboden. De schoolleider speelt een cruciale rol in het proces naar inclusiever onderwijs. De schoolleider werkt met deze leergang aan een strategisch ontwikkelplan inclusiever onderwijs voor de eigen school.
De ontwerpfase en startfase van implementatie staan in de leergang centraal. De schoolleider verkrijgt achtergrondkennis en een handelingsrepertoire om samen met medewerkers en partners in en om de school stappen naar inclusiever onderwijs te zetten.
Er wordt gebruikgemaakt van good practices door bestudering van literatuur en het afleggen van werkbezoeken aan inclusieve scholen in Nederland. De focus ligt niet alleen op operationele kenmerken van de leeromgeving, maar vooral ook op visieontwikkeling, inspirerend en verbindend leiderschap, teamleren en de benodigde samenwerking in en om de school (systeemleiderschap). Inschrijven kan via de website van AVS.
oktober 2023 - Het NCOJ en het Steunpunt Passend Onderwijs hebben een themabijeenkomst georganiseerd over 'Terugplaatsen of schakelen van gespecialiseerd naar regulier onderwijs'.
Vanuit de wens om meer kinderen ’thuisnabij passend onderwijs' te bieden en zeker vanuit de ambitie voor inclusiever onderwijs zou het waardevol zijn om leerlingen voor wie dat mogelijk is terug te plaatsen of over te laten stappen vanuit gespecialiseerd naar regulier onderwijs.
Tijdens de bijeenkomst kwamen onder meer de volgende vragen aan de orde: wat helpt om terugplaatsingen te bevorderen, onder welke condities is terugplaatsen of schakelen kansrijk, en wat vraagt dat van alle betrokken partners? Met behulp van presentaties van praktijkvoorbeelden van het OPDC Meppel (po) en OPDC Rotterdam (vo) werd naar antwoorden op deze vragen gezocht.
juni 2023 - De conferentie Naar Inclusiever Onderwijs werd op woensdag 14 juni drukbezocht. Ruim 600 onderwijsprofessionals en andere geïnteresseerden reisden af naar Spant! in Bussum om gevoed te worden over de ontwikkelingen van de weg naar inclusiever onderwijs én om aan de slag te gaan in de vele en gevarieerde workshops.
De conferentie werd creatief geopend met onder andere onze eigen documentaire 'Revolutie of Evolutie', een portret van drie inclusieve(re) scholen. Deze film is op onze website terug te kijken.
Berend Kamphuis, voorzitter College van Bestuur van Verus, benadrukt in zijn openingswoord dat de beweging naar inclusiever onderwijs van onderop moet komen. Ook stelt hij dat we niet al te veel naar Den Haag moeten kijken als ankerpunt voor inclusief onderwijs. De werkelijkheid is dat wetten, routekaarten en nota’s enkel zin hebben omdat er al héél veel vruchtbaars in de onderwijspraktijk gebeurt. Van goede ideeën en mooie initiatieven tot goede vormen van samenwerkingen: dit zijn de plekken waar Haagse plannen bij kunnen aansluiten.
Kamphuis drukte de aanwezigen op het hart: “Niet de minister of de Hoftoren is het centrum van de onderwijswereld. Het middelpunt zijn jullie: op elk van de plekken waar dagelijks met volle motivatie inclusief onderwijs in de praktijk wordt gebracht.”
Directeur Hans Teegelbeckers van VOS/ABB begint zijn opening met dat de zoektocht naar inclusiever onderwijs ook wel een soort van spoorzoeken is. Hierbij moeten we in het achterhoofd houden dat we open staan voor alle kinderen. In zijn voordracht gaat Teegelbeckers ook het gesprek aan met het publiek. Hoe herkennen zij zich in de zaken die in bovenstaande video naar voren zijn gekomen? En hoe zijn de deelnemers al begonnen met hun revolutie of evolutie?
Een van de deelnemers geeft aan dat door het inclusiever maken van regulier onderwijs er veel meer kleine successen in de klas worden gevierd. Leerlingen deden dit in eerste instantie alleen bij leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, maar later sijpelde deze positieve benadering door in heel de klas. “Je merkt dat daardoor de dynamiek in de klas ineens heel anders wordt. Veel bewuster.”
Na de opening vond er een interactief panelgesprek plaats, geleid door directeur-bestuurder Jack Biskop van samenwerkingsverband Roosendaal-Moerdijk.
Marieke Dekkers, voorzitter College van Bestuur Koers VO en voorzitter van de Sectorraad swv vo, benadrukte dat we voor de werkagenda van inclusief onderwijs scherp moeten zijn en concreet mogen worden. Daarbij is volgens haar samenwerken de crux. Ook kaart ze aan dat er al veel goede voorbeelden bestaan in het po, maar dat er nog veel kansen liggen in het vo. “De middelbare school gaat van praktijkonderwijs tot het gymnasium. Dit zijn allemaal eigen soorten onderwijs met een bepaalde visie. Daar is nog een hele weg te gaan wat betreft inclusiever onderwijs, want we willen toch een goede toekomst voor ieder kind.”
Hier sluit directeur Berdi de Jonge van basisschool De Korenaar in Eindhoven zich bij aan. “En als we blijven wachten totdat alles bestuurlijk goed is geregeld, dan is het zo 2035. Ik zeg: begin en heb vertrouwen in jezelf. Ga ieder kind welkom heten. En weet: je hoeft het nooit alleen te doen. Meer handen in de klas is een oplossing, maar kleinere klassen niet. Dit omdat er in kleinere klassen nog steeds veel individuele hulpvragen zijn.”
Als voorbeeld noemt zij een kind uit groep 8 dat moeite had met de aanloop naar het schoolkamp. “Het hele ritme van dit kind was weg. In plaats van dat de leerkracht of ik als directeur dit oplost, gaat het kind in gesprek met onze gedragsspecialist. Deze twee hebben een vertrouwensband opgebouwd, waardoor het kind weer veel sneller lekker in zijn vel zit. Relatie gebeurt niet in onze hoofden, maar in zulke interacties met kinderen.”
Een inclusieve school is veel meer dan enkel een (trap)lift plaatsen. Het gaat ook onder meer om akoestiek, toegankelijkheid van alle onderdelen rondom de school en aanpassingen voor blinden, slechtzienden en slechthorenden. Rijksbouwmeester Francesco Veenstra stelt dat wat nodig is voor een inclusievere school ook per regio verschilt. Daarnaast roept hij op dat scholen praktische kennis met elkaar delen over wat een inclusieve onderwijsomgeving nu van ons vraagt.
Verder benadrukt hij ook het pijnpunt dat de gemeente bij een schoolgebouw bekostigt op leerlingprognoses en niet op inclusiviteit. Als de bedragen niet toereikend zijn om een inclusieve school neer te zetten, moeten deze financiën anders worden vormgegeven. “Daarvoor moeten jullie van onderaf geluid en herrie maken richting gemeenten en Den Haag.”
Tot slot sluit Dolf van Veen, hoofd Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg, af met dat inclusief onderwijs als fundamentele waarde gezien moet worden. “We willen dat we herbergzame scholen neerzetten waar kinderen mét elkaar kunnen groeien. Het duaal systeem van regulier en speciaal onderwijs draagt daar niet aan bij. Je kunt natuurlijk niet zomaar het speciaal onderwijs terug in het regulier plaatsen, maar we moeten wel met elkaar werken aan aanpak en ondersteunend beleid. En het allerbelangrijkste: geef daarbij vertrouwen aan het veld en durf buiten de lijntjes te kleuren.”
Na het openingsprogramma werden dertig sessies aangeboden. Met zoveel variëteit in het aanbod hebben we een selectie moeten maken van interessante onderwerpen en bijeenkomsten.
Inclusion is not a project, inclusion is the project.
Met deze woorden opent de Britse hoogleraar Mel Ainscow de sessie Leading inclusive school development. Hij neemt de deelnemers mee op ‘wereldreis’. Hoe krijgt onderwijs elders in de wereld vorm? Ainscow zet zo de belemmeringen die we hier ervaren in een internationaal perspectief. De implicaties? Gespreid leiderschap, commitment om samen te werken, het stimuleren van onderzoekend samenwerken (inquiry), diversiteit als kans zien, je niet uit het veld laten slaan en last but not least inclusieve waarden promoten.
Ook in de sessie van adviseur Alfons Timmerhuis en Wico Blokland, directeur van de School met de Bijbel in Noordeloos, gaat het over leidinggeven aan inclusiever onderwijs. Zij benadrukken nog maar eens dat het uitgangspunt van inclusiever onderwijs is, dat alle leerlingen in hun eigen buurt naar school moeten kunnen. Ook spreken zij over het belang van zicht houden op de werkbaarheidsbeleving. Hun boodschap doet denken aan het principe uit de communicatieleer, dat je moet werken met de effecten van je communicatie, niet met je bedoelingen.
Hoe voorkom je 'excluses', oftewel excuses om niet aan inclusie te beginnen? De Amsterdamse hoogleraar Astrid Ottenheym en de Utrechtse onderzoeker Kirsten Hoogendijk laten in hun sessie deelnemers oefenen met meervoudige perspectiefname. Hoe docenten omgaan met lastig gedrag, wordt bepaald door de oorzaak die zij aan het gedrag van leerlingen toekennen en de mate waarin zij denken dit gedrag te kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk, zo benadrukken Ottenheym en Hoogendijk, dat docenten hun aannames toetsen. Empathisch luisteren speelt daarbij een cruciale rol, net als durven erkennen dat je niet alles weet en de wil om nieuwe mogelijkheden te verkennen.
In de sessie van het landelijk expertisecentrum SLO gaat het over het curriculum in relatie tot inclusiever onderwijs. De deelnemers benoemen dat er sprake is van een paradoxale opdracht. Aan de ene kant ziet ook het ministerie van OCW inclusiever onderwijs als een stip op de horizon, maar aan de andere kant blijft OCW vasthouden aan kerndoelen per schoolsoort. Een belangrijke vraag is hoe er vorm en uitvoering kan worden gegeven aan een inclusief curriculum. Het gaat daarbij om het aanpassen van instructie, vorm en tijd, inhoud, omgevingen en hulpmiddelen.
In de sessie van de masteropleidingen Educational Needs staat het statement ‘Op weg naar inclusief onderwijs’ van Windesheim, Fontys en de Hogeschool Utrecht centraal. Wat betekent dit en hoe kunnen deze opleidingen bijdragen aan het realiseren van inclusiever onderwijs? De belangrijkste conclusie: we moeten niet het idee hebben dat we leerlingen kunnen repareren, we moeten aan het systeem sleutelen. Differentiatie is daarnaast een belangrijke hefboom. Met andere woorden: wie zitten er in mijn klas en hoe ga ik daar mijn onderwijs op inrichten?
Het deel over de opening is een bewerking van een verslag opgetekend door Eveline Verwater, online contentspecialist bij Verus.
Het tweede deel is geschreven door Marieke Bloothoofd en Martin van den Bogaerdt, respectievelijk adviseur en senior communicatieadviseur/hoofdredacteur van VOS/ABB.
2022
Maak schoolgebouwen geschikt voor inclusief onderwijs
november 2022 - Schoolgebouwen moeten bij nieuwbouw of renovatie meteen geschikt gemaakt worden voor inclusief onderwijs. Dat schrijft minister Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) in een brief aan de Tweede Kamer. Met name voor inclusief onderwijs zijn de wettelijke eisen voor onderwijshuisvesting niet duidelijk genoeg.
Minister Wiersma meldt dat hij van plan is een werkgroep van deskundigen te vragen wat nodig is om inclusief onderwijs in het kader van onderwijshuisvesting te realiseren, voortbouwend op het kwaliteitskader onderwijshuisvesting. Als gemeenten dit beleid verwerken in hun IHP, dan wordt de onderwijshuisvesting bij nieuwbouw en renovatie naar zijn oordeel steeds inclusiever.
juni 2022 - Een stijgend aantal van ruim 15.000 jongeren in Nederland heeft geen toegang tot onderwijs in de klas. Jongeren met een fysieke beperking of psychische stoornis, maar ook pesten, mantelzorg, drugsgebruik, of een instabiele thuissituatie kunnen onder andere leiden tot langdurig verzuim.
Hoewel diverse overheidsinstanties zich bekommeren om ‘schoolmissers’, ontbreekt op dit moment een initiatief met een inclusieve benadering vanuit de leeftijdgenoten van deze schoolmissers. En dat terwijl uit onderzoek blijkt dat juist klasgenoten een enorme positieve bijdrage kunnen leveren aan het voorkomen en het re-integreren van de schoolmissers.
JongPIT ontwikkelde daarom samen met jongeren en onderwijsorganisaties het lespakket ‘KLASSENBOEI’ voor het voortgezet onderwijs dat bestaat uit twee interactieve lessen waarbij de klasgenoten niet alleen begrip krijgen voor de situatie van de schoolmissers, maar ook actief en met elkaar mogelijke oplossingen bedenken. Oplossingen die schoolmissen van klasgenoten kunnen voorkomen en oplossingen die schoolmissers zo snel mogelijk weer de klas in te krijgen.
Scholen kunnen op de website van JongPIT het gehele lespakket, inclusief informatieve video’s en handige documenten zoals een voorbeeldbrief aan de ouders van deelnemende leerlingen vinden.
We moeten af van de arrangementencultuur!
april 2022 - Het PO Magazine heeft in de serie Zo kan het ook! aandacht besteed aan inclusieve(re) scholen. Dolf van Veen, hoofd van het NCOJ en een van de initiatiefnemers van het Platform Naar Inclusiever Onderwijs, heeft de voorbeelden gelezen en is bijzonder enthousiast over de bevlogenheid van schoolleiders, en de goede voorbereiding vanuit een visie en planmatig werken.
Daarnaast ziet hij uitdagingen voor de toekomst. Van Veen vindt dat in het doorontwikkelen van passend onderwijs naar inclusief onderwijs we moeten loskomen van het denken in trajecten en maatwerk voor individuele leerlingen. We zijn daar de afgelopen jaren een beetje in doorgeschoten; te veel kinderen hebben een label opgeplakt gekregen, en zitten in aparte klasjes en groepen. Dat leidde tot regulier onderwijs met daar allerlei extra dingen tegenaan geplakt, ook soms bovenschools in zogenoemde tussenvoorzieningen. Het dreigt daarmee een arrangementenfabriek te worden. Inclusief onderwijs gaat daar hopelijk een eind aan maken.
In het vraaggesprek staat Van Veen ook stil bij de samenwerking met de gemeente, expertise in het gespecialiseerd onderwijs, regelgeving, goede praktijkvoorbeelden, de focus op pedagogiek en de opleiding van onderwijspersoneel.
maart 2022 - Engeland heeft te maken met een crisis in de financiering van de ondersteuning van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften (SEND). De bekostiging van de ondersteuning blijft achter bij de vraag naar ondersteuning en bezuinigingen op het budget van scholen hebben geleid tot een vermindering van het aantal klassenassistenten.
Dit lijkt ironisch want volgens de UNESCO Salamanca-verklaring kunnen scholen met een inclusieve praktijk een goede bijdrage leveren aan toegankelijk onderwijs voor ieder kind en de vorming van een inclusieve samenleving.
Aan de hand van enkele internationale voorbeelden betoogt emeritus professor Mel Ainscow - die ook op de NIO-conferentie van 2022 aanwezig is - hoe met behulp van de inzet van docenten, ouders en de buurt/wijk inclusieve scholen succesvol kunnen worden ontwikkeld.
2021
Regulier onderwijs geruisloos een beetje inclusiever
oktober 2021 - Ongemerkt is het regulier onderwijs in ons land in belangrijke mate inclusiever gaan werken. Veel kinderen met een auditieve of visuele beperking gaan inmiddels niet meer naar een school voor speciaal onderwijs, maar gaan met hun leeftijdsgenoten naar de school in wijk of buurt.
Veel van die scholen worden bijvoorbeeld door Koninklijke Visio, een instelling voor kinderen met een visuele beperking, begeleid. Dat vertelt Marcel Janssen, directeur onderwijs van dit landelijke instituut. Mede door de roep van ouders zijn zo'n 40 jaar geleden al scholen begonnen met de begeleiding van deze kinderen. Dat heeft een vlucht genomen. Inmiddels volgt meer dan 80% van onze leerlingen onderwijs op een reguliere school.
Zonder dat het velen opgevallen is, heeft het regulier onderwijs een groep leerlingen ingepast en is dus min of meer geruisloos inclusiever gaan werken. We hebben het over de categorie dove en slechthorende kinderen, kinderen met een communicatieve beperking of met taal- spraakontwikkelingsstoornissen, en de blinde en slechtziende leerlingen.
Er zijn natuurlijk nog kleine speciale cluster-1- en 2-scholen voor leerlingen die dat nodig hebben, maar bijvoorbeeld van de slechtziende en blinde leerlingen zit al meer dan 80% in het regulier onderwijs. Het motto is steeds regulier waar kan en speciaal waar nodig.
Koninklijke Visio heeft inmiddels in de lange jaren van zijn bestaan een grote expertise ontwikkeld. Deskundigheid waar dagelijks reguliere scholen een groot profijt van hebben. Weliswaar ligt de focus in die begeleiding op de leraar die een kind met een visuele beperking in de klas heeft, maar helpen de inzichten en methode collega's en het team van de school.
Neem het kind met een kokervisus. Dat kind is steeds bezig door een koker de leraar in beeld te krijgen of de focus te richten op iets wat hij of zij aanwijst. Als een leerkracht steeds heen en weer loopt en niet op vaste plaatsen iets laat zien, is dat voor zo'n kind niet te doen. Wij richten de begeleiding op dat bewegen, op het gebruik van vaste plaatsen, aangepaste leer- en hulpmiddelen en vaste structuren En dat helpt niet alleen dat kind met een kokervisie, maar ook kinderen die problemen hebben met drukke prikkels.
Koninklijke Visio investeert veel tijd en aandacht aan onderzoek en innovatie. Zo wordt geïnvesteerd in leerstoelen, in wetenschappelijk onderzoek dus. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de Leerstoel Visuele en lichamelijke beperkingen, onderzoek dat zich richt zich op de relatie tussen perceptie en actie en de effecten hiervan op leren en gedrag.
Maar er is meer. Er is een atlas voor slechtziende leerlingen ontwikkeld, die voor veel meer kinderen in het regulier onderwijs een belangrijke steun kan bieden. Er is een helpdesk voor leraren, die op ieder moment dat je met een vraag zit, kan worden gebeld. Er is een e-learning als je je wilt bekwamen in de didactiek van kinderen met een visuele beperking. Voor het delen en borgen van kennis over het dit type onderwijs is er de website www.eduvip.nl. Kennis moet je delen!
Het is moeilijk om het enthousiasme van Marcel Janssen te stuiten. Het zal niet bevreemden, dat hij gelukkig is met de oprichting van het Platform Inclusiever Onderwijs. Iedere school zou inclusief moeten denken en werken. Een school moet zijn uitgerust om kinderen de mogelijkheid te bieden zich zo goed mogelijk te ontwikkelen.
We praten met Marcel over de hobbels die zich kunnen voordoen voor kinderen met een visuele beperking in het regulier onderwijs. De Coronatijd en de anderhalve meter is bijvoorbeeld zo'n hobbel, vertelt hij. Kinderen die slecht zien of blind zijn hebben moeite met bijvoorbeeld die afstand in te schatten. Hij verwijst als voorbeeld naar een filmpje in het jeugdjournaal.
Kijk de uitzending van maandag 8 juni 2020 terug (vanaf 6.52)
oktober 2021 - In twee Mastertalks van de huisacademie Piex schetsen Dolf van Veen en Teun Dekker de stand van zaken in en de weg naar inclusiever onderwijs. Deze videogesprekken bieden aanknopingspunten voor een discussie over inclusiever onderwijs en is bedoeld voor studenten, besturen, schoolteams en iedereen met een interesse voor inclusiever onderwijs.
september 2021 - Er zijn steeds meer kinderen op de basisschool met een fysieke of sensorische beperking, overgewicht, gedragsproblemen of een motorische achterstand. De diversiteit in de gymzaal is toegenomen en het is van vitaal belang dat leerkrachten en kinderen individuele verschillen erkennen en begrijpen.
Het lectoraat Gezonde Leefstijl in een Stimulerende Omgeving (GLSO) doet onderzoek naar mogelijkheden om (vak)leerkrachten te ondersteunen bij inclusief bewegingsonderwijs. Het project heet 'Disentangling Inclusion in Primary Physical Education' en wordt uitgevoerd door opleidingsdocenten en onderzoekers uit acht Europese landen.
Tijdens het seminar 'Inclusief bewegingsonderwijs in het primair onderwijs' op 6 oktober geeft de Haagse Hogeschool een update van het project. Dit seminar is bedoeld voor leerkrachten en studenten HALO, Sportkunde of pabo.
juni 2021 - Basisschool De Regenboog in Tiel en Kentalis gaan met ingang van schooljaar 2021-2022 nauw samenwerken. Op 1 juni 2021 is de overeenkomst getekend om samen basisonderwijs te bieden aan kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) en/of gehoorproblemen die extra ondersteuning nodig hebben.
Basisschool De Regenboog en Kentalis willen deze leerlingen een plek bieden binnen het regulier onderwijs. Dit sluit aan bij het idee dat leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben zoveel mogelijk naar een reguliere school gaan. Alléén als het niet anders kan, gaat een leerling naar het speciaal onderwijs. De samenwerking biedt ook kansen voor de huidige leerlingen, doordat de expertise gedeeld wordt tussen regulier en speciaal onderwijs profiteren alle leerlingen van deze samenwerking.
september 2021 - Het NCOJ heeft met steun van het FNO-programma Jongeren INC voor het eerst onderzoek in Nederland uitgevoerd naar scholen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs die werken aan inclusiever onderwijs.
Dankzij het onderzoek en verkenningen bij samenwerkingsverbanden weten we welke ondersteuningsvragen scholen hebben en kan er maatwerk ontwikkeld en geboden worden. De bevindingen vormen de basis voor de komende jaren om aan de slag te kunnen gaan met scholen, samenwerkingsverbanden, gemeenten en de leerlingen zélf om inclusief onderwijs daadwerkelijk mogelijk te maken.
Parallel aan dit onderzoek wordt beschrijvend onderzoek uitgevoerd bij samenwerkingsverbanden en scholen naar de startsituatie van inclusiever onderwijs in een aantal geselecteerde regio's. De regio's zijn zo gekozen dat zij onderling verschillen qua kenmerken en startsituatie met betrekking tot inclusiever onderwijs.
Van iedere regio zal een actuele gebiedsbeschrijving c.q. dynamisch portret gemaakt worden met kernpunten van de stand van zaken en vraagstukken die aandacht behoeven bij vervolgactiviteiten en de doorontwikkeling. Onderdeel van deze gebiedsbeschrijving vormt de beschrijving van een (of meer) van de inclusievere scholen.
Doel van deze beschrijvingen is niet alleen om voorbeelden te hebben van aansprekende praktijkinitiatieven, maar ook om zicht te krijgen op de werkzame factoren en randvoorwaarden die een meer inclusieve praktijk ondersteunen en nodig zijn om deze ontwikkeling te verbreden naar andere scholen. Bovendien wordt actief gezocht naar mogelijke stelselfactoren en lokale/regionale beleidsvoering die inclusiever onderwijs kunnen tegenwerken dan wel stimuleren.
2020
december 2020 - Praktijkonderwijs De Brug, Cambium College, Koninklijke Kentalis en de gemeente Zaltbommel willen samen passend onderwijs concreet vormgeven en groeien naar inclusiever onderwijs. Zo worden de kansen van leerlingen met een gehoorbeperking vergroot zowel in het vervolgonderwijs als op de arbeidsmarkt.
Met het tekenen van een samenwerkingsovereenkomst is een historische stap gezet naar inclusief onderwijs voor jongeren met een gehoorbeperking. Onderwijswethouder Adrie Bragt: Kentalis is van harte welkom in Zaltbommel. Willen is kunnen. Het blijkt maar weer, dan gaat het gewoon lukken.
Kentalis Compas College biedt nu in Sint Michielsgestel speciaal onderwijs aan jongeren die doof of slechthorend zijn in de leeftijd van 12 tot 20 jaar. Samenwerking en verbinding tussen regulier en speciaal voortgezet onderwijs is belangrijk. Samen kunnen we bestendig en hoogwaardig onderwijs bieden en zo de kansen voor onze leerlingen vergroten
, aldus Sandra Beuving van de Raad van bestuur Kentalis.
De leerlingen volgen straks onderwijs in een nieuw gebouw op de onderwijs campus, waarbij nauw samengewerkt wordt met de daar al aanwezige scholen van De Brug en het Cambium College. Hans van Gent, directeur van De Brug: We gaan samen een brug slaan naar de toekomst.
Rector-bestuurder Hanneke Koster van het Cambium College vult aan: De kers op de taart is het moment dat de eerste Kentalis-leerling het diploma bij ons haalt.
Ook medewerkers van de betrokken scholen profiteren van de samenwerking. Docenten kunnen meer gebruikmaken van de specifieke kennis van Kentalis en medewerkers van Kentalis kunnen zich volledig richten op het overbrengen van de specifieke expertise over deze leerlingen. Zo realiseren zij gezamenlijk een passend onderwijsaanbod voor de doelgroepen van de verschillende scholen.
De drie scholen stellen samen een plan van aanpak op voor de komende twee jaar. Trapsgewijs wordt de samenwerking voorbereid en ingevuld. Het is de bedoeling dat in augustus 2022 de Kentalis-leerlingen starten in Zaltbommel.
Voor meer informatie over de mogelijke samenwerking en over Kentalis kunt u contact opnemen met Ingeborg van der Linden, senior communicatieadviseur van Koninklijke Kentalis, op 06 839 05 184 of i.vanderlinden@kentalis.nl.
september 2020 - Aan het begin van het schooljaar 2020/21 praat Rick Brink, minister van Gehandicaptenzaken, met medewerkers van basisschool De Kroevendonk over hoe zij met beperkte middelen inclusief onderwijs gestalte geven.
Bron: Minister van Gehandicaptenzaken / KRO-NCRV
maart 2020 - Ruim 600 deelnemers aan de Conferentie Naar Inclusiever Onderwijs uit het onderwijs, zorginstellingen en gemeenten hoorden en zagen een enthousiaste minister Arie Slob zijn bewondering en steun uitspreken voor de beweging en lopende praktijkinitiatieven.
De minister maakte eveneens bekend dat de experimentregeling voor samenwerking en integratie tussen speciaal en regulier onderwijs in 2020 zal worden verlengd en verruimd.
Ter gelegenheid van de eerste conferentie is een speciale dagkrant uitgebracht waarin verslag van de conferentie wordt gedaan en waarin enkele gepresenteerde praktijkinitiatieven en buitenlandse bijdragen worden beschreven.
De film over inclusiever onderwijs
die aan het begin van de conferentie werd vertoond, is beschikbaar voor gebruik.
Daarnaast heeft Tijmen Budding (17 jaar) een video-sfeerimpressie van de dag gemaakt.
januari 2020 - Na de invoering van de wet Passend onderwijs in 2014 is het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs alleen in de eerste twee jaren gekrompen. De meeste scholen in het po en vo verwijzen weer meer kinderen door naar het speciaal onderwijs, omdat ze hen niet de zorg kunnen geven die ze nodig hebben. Basisschool De Kroevendonk in Roosendaal bewijst dat het wél kan.
Het onderwijs in Nederland moet inclusiever worden
september 2020 - De Kinderombudsman heeft onderzoek gedaan naar de ervaring van 184 kinderen die op school extra hulp krijgen. Op basis van de resultaten concludeert Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer dat het Nederlandse onderwijs inclusiever moet worden.
Inclusief onderwijs betekent dat kinderen met een extra ondersteuningsbehoefte samen naar school gaan met kinderen die geen extra ondersteuning nodig hebben en relatief zorgelozer opgroeien: Een inclusieve school is een stap naar een inclusieve samenleving, waarin iedereen meedoet en gelijke kansen heeft. Kinderen met en zonder ondersteuningsbehoeften leren met inclusief onderwijs al vroeg dat iedereen meetelt.
Uit het onderzoek blijkt dat kinderen over het algemeen tevreden zijn over de hulp maar kinderen die meerdere of bijzondere vormen van hulp nodig hebben, zijn niet zo tevreden. Die hulp is er niet, of de hulp die geboden wordt is niet goed genoeg.
Leerlingen vinden dat leraren soms te weinig begrijpen van de reden waarom een kind extra hulp nodig heeft of dat er soms te weinig aandacht is voor wat deze kinderen wel kunnen of waar ze heel goed in zijn.
Het is voor kinderen, maar ook voor hun ouders, niet altijd duidelijk wie bepaalt wat voor hulp er nodig is en welke stem kinderen hierin hebben.
De Kinderombudsman pleit in de aanbevelingen onder meer voor uitbreiding van de kennis bij docenten en ondersteunened personeel, en de rol die lerarenopleidingen daarbij kunnen spelen. Daarnaast wordt een lans gebroken voor meer transparantie in de procedures van toewijzing van extra ondersteuning, en meer aandacht voor het meten van de kwaliteit van de geboden hulp waarin kinderen zelf betrokken zijn.
In de klas hoort hij er echt bij
augustus 2020 -Veel jongeren met een beperking volgen speciaal onderwijs. Terwijl er genoeg argumenten zijn om voor regulier, inclusief onderwijs te kiezen. Maar volgens velen komt 'passend', 'inclusief' onderwijs nog niet voldoende tot stand: veel jongeren vinden hun plek niet.
Volgens Femke van Zoggel van JongPIT, een van de organisaties die pleiten voor verdergaande invoering van inclusiviteit, zijn de ervaringen met inclusief onderwijs juist positief. Steeds meer scholen tonen lef en zeggen: jij hoort óók op onze school. Laten we streven naar structureel beleid, de overheid is aan zet. Ieder kind heeft recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem.
In vijf portretten spreken jongeren, docenten en ouders over de voors en tegens van inclusief onderwijs.
Inclusief onderwijs slaagt op scholen met lef
februari 2020 - In een interview met het magazine Naar School! van VOS/ABB pleit Rick Brink, minister van Gehandicaptenzaken ervoor dat ouders meer mogelijkheden krijgen om te kiezen tussen passend onderwijs in een speciale school en passend onderwijs in een inclusieve, reguliere school.
Dat inclusief onderwijs nog geen gemeengoed is, komt volgens Brink niet in de eerste plaats door het onderwijs zelf. We hebben de financiering veel te strak afgebakend. Tijd voor ontschotting. Laat Den Haag eens flink aan wat goede knoppen draaien. Daarna kunnen we kijken hoe we het op al die scholen laten landen.
2019
Every school is inclusive - to some degree
december 2019 - Als opwarmer van de startconferentie in februari 2020 een interview (in het Engels) met keynote-spreker Mel Ainscow waarin hij spreekt over aanleiding en voortgang in de ontwikkeling van inclusiever onderwijs, de rol van docenten en schoolleiders, en intercollegiale samenwerking op school.
juni 2019 - Tientallen scholen en onderwijsorganisaties bundelen de krachten om zélf meer kinderen die zorg nodig hebben in de gewone klassen te houden. Ze vinden dat er nu écht iets moet gebeuren, want na jaren vol verwoede pogingen stijgt het aantal leerlingen op het speciaal onderwijs juist.
Op een aantal scholen lukt het namelijk wél om kinderen die extra zorg nodig hebben binnenboord te houden en goed onderwijs te geven. Zij hebben zich bij de nieuwe beweging aangesloten, zodat leraren kunnen komen kijken hoe ze dat doen.
Het is erop of eronder voor de wet passend onderwijs waarbij meer leerlingen die zorg nodig hebben op gewone scholen blijven. Eind dit jaar of begin volgend jaar moeten minister Arie Slob en de Tweede Kamer beslissen of de wet succesvol genoeg is gebleken om ermee door te gaan.
Maar de stemming is bedompt. Het aantal leerlingen op speciale scholen neemt de laatste twee jaar juist weer toe. Het speciaal onderwijs klaagt over de grote hoeveelheden leerlingen die met veel zwaardere problematiek binnenkomen. Leraren op reguliere basisscholen wijzen op hun beurt op de werkdruk en het grote aantal kinderen in de klassen dat extra aandacht nodig heeft.
Tientallen scholen, schoolbesturen, het Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg (NCOJ), het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO) en onderwijsorganisaties Verus en VOS/ABB gooien het roer om. Zij willen de schouders eronder zetten om het Nederlandse onderwijs alsnog inclusiever te maken.
Ondanks alle negatieve parameters ziet Dolf van Veen, bijzonder hoogleraar in Nottingham en hoofddocent passend onderwijs en jeugdzorg bij Hogeschool Windesheim, genoeg mogelijkheden. Want in de kern vinden leraren het idee achter passend onderwijs heel mooi, blijkt uit herhaaldelijke onderzoeken. Het helpt om een beeld te hebben van hoe ze inclusiever onderwijs kunnen vormgeven. Daar kan dit platform bij helpen
, verklaart hij.
Op een aantal scholen lukt het namelijk wél om kinderen die extra zorg nodig hebben binnenboord te houden en goed onderwijs te geven. Zij hebben zich bij de nieuwe beweging aangesloten, zodat leraren kunnen komen kijken hoe ze dat doen.
Bijvoorbeeld op basisschool De Kroevendonk in Roosendaal. Hier is de afgelopen zes jaar slechts één leerling naar het speciaal onderwijs verwezen. De leraren geloven erin dat alle kinderen zich op hun eigen manier kunnen ontwikkelen. Ze kijken naar wat een leerling nodig heeft en regelen dat. Met als gevolg dat in deze klassen kinderen met allerlei achtergronden zitten; autisme, adhd, gilles de la tourette, syndroom van Down.
We zorgen dat onze leraren goed zijn geschoold, hebben extra ondersteuning rondlopen en als het nodig is vliegen we iemand van buiten in,
, verklaart directeur Teun Dekker. Zelfs de financiën zijn op De Kroevendonk geen belemmering. Als een samenwerkingsverband ziet dat het goedkoper is om kinderen in de reguliere klassen te houden, zijn ze echt wel bereid om mee te denken. Je moet je niet zo maar laten wegsturen
, stelt Dekker.
De basisschool is zo populair dat het uit het gebouw groeit. Dat is de enige belemmering op dit moment. De klassen worden volgend schooljaar eigenlijk te vol. Dus we kijken nu al hoe we extra ondersteuning kunnen inzetten of soms zelfs twee leerkrachten in één klas.
De beweging naar inclusiever onderwijs wil wegblijven van alle hindernissen die scholen ervaren om meer leerlingen in de gewone klassen te houden. Ze wil juist laten zien hoe het wél kan. Iedereen mag erbij horen. Het is voor ouders vaak al verdrietig dat hun kind een handicap heeft en dan wordt het ook nog naar de bossen gestuurd. Het is mooi als scholen zeggen: hij of zij hoort erbij. Dat die kinderen in hun eigen dorp naar school kunnen
, aldus Dick den Bakker, directeur onderwijs bij Verus, vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs.
Ook de speciale scholen maken zich daar hard voor. Het LECSO wil haar leden aanmoedigen om veel meer met het regulier onderwijs samen te werken. We moeten tussen de oren krijgen dat we met zijn allen verantwoordelijk zijn voor alle leerlingen. Er is te veel een wij-zij-discussie ontstaan
, verklaart voorzitter Wim Ludeke. Op sommige plekken werken het speciaal en regulier onderwijs al onder één dak. Daar mengen de leerlingen meer.
Je ziet die kinderen vriendjes hebben uit reguliere klassen, op kinderfeestjes komen. Kinderen met leerproblemen zie je zich optrekken aan anderen. En het is niet zo dat die zogenoemde gewone leerlingen achterblijven qua leerprestaties
, constateert Van Veen.
Om meer scholen op weg te helpen, komt er een helpdesk. Daar kunnen ze met al hun vragen terecht. Ook houden de voorbeeldscholen open huis en komt er volgend jaar februari een grote conferentie. Van Veen: Prachtig dat vanuit het onderwijs zelf de wens komt om meer leerlingen erbij te houden. Zonder dat er van alles wordt opgelegd en moet. En ja, daar verwacht ik veel van.
Bron: ad.nl 19/06/2019
juni 2019 - De video-impressie van Ieder(in) laat zien wat inclusief onderwijs betekent voor leerlingen, ouders, leerkrachten en directie. Visie, organisatie en ondersteuning van leerkrachten en leerlingen zijn daarin sleutelwoorden.
Waardeer die onderwijsondersteuners
september 2019 - Het passend onderwijs staat onder druk. Kinderen die extra begeleiding nodig hebben, moeten zo veel mogelijk in het regulier onderwijs blijven. Schooldirecteur Teun Dekker en NPO-journalist Klaas den Tek praten over de toekomst van passend onderwijs en de positie van inclusief onderwijs. Beluister hieronder het vraaggesprek.
mei 2019 - Op gewone Nederlandse basisscholen zijn kinderen met een zware vorm van autisme niet te vinden. Sterker, leraren raken bijna in paniek als ze merken dat er een kind met autistische kenmerken in de klas zit. Want dat betekent extra werk. Bovendien ontbreekt het vaak aan kennis voor goede begeleiding.
Schotse scholen werken al sinds 1998 aan inclusiever onderwijs. Alleen zeer zwaar gehandicapte leerlingen gaan naar het speciaal onderwijs. Op de speciale scholen zit maximaal 1 procent van de kinderen. Ter vergelijking: in Nederland is dat gemiddeld 3%.
Maar hoe doen die Schotten dat? De sleutel ligt grotendeels bij de hulp die leraren krijgen. De leerlingen krijgen uren voor extra begeleiding toegewezen. Voor die uren kunnen de scholen vervolgens assistenten aannemen.